© Truus Scharstuhl

(presentatie ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de VVH.
 10 februari 2018) 

“Ik ga jullie hier iets vertellen over de ontwikkeling en mogelijkheden van haptotherapie in water.

Water! Als we daar over denken en voelen weten we één ding zeker:
WE KOMEN ER VANDAAN!

Als we dat in gedachten houden dan neem ik jullie graag mee op mijn ontdekkingstocht. Die heeft een geschiedenis….

Hoe verging het mij? Als beginnend fysiotherapeut op haptonomische basis ontdekte ik welk een grote en belangrijke rol water in mijn leven heeft gehad. Naast het sportieve aspect is het in mijn jeugd een uitlaatklep en plek geweest waar ik, weet ik nu, heel veel vitaliteit en geborgenheid heb ervaren. In water zijn raakte me, water ‘raakte’ me aan! Deze ervaring heb ik mee genomen toen ik samen met collega’s in de jaren tachtig met cliënten die we haptonomisch begeleidden naar een therapeutisch bad gingen. Heerlijk warm was dat! We hadden een middag waterervaring bij Frans Veldman sr. mee gemaakt en we wilden dit graag doorgeven aan onze cliënten. Ik werkte destijds in de praktijk van Kiek Zeijdner; haptotherapeut van het eerste uur. Kiek had veel met water; hij zette me op het spoor. 

Nog kan ik de verwondering terug halen van wat ik daar zag en mee maakte. Cliënten die behoorlijk geremd bij mij kwamen zag ik daar opbloeien en hun vitaliteit hervinden. Maar ook cliënten die op het droge zich redelijk konden handhaven(op hun wilskracht), zag ik in het water verstijven, terug trekken en angstig worden. Water was als ware een spiegel die uitvergrootte wat er zich van binnen afspeelde. 

En hoe gemakkelijk en duidelijk word je op je voelen, vanwege de omhulling door het water en je gevoelens aangesproken. Niet mis te verstaan! En waar appelleert dit aan? Daar is veel over te zeggen….. 

Ik was geboeid door wat ik mee maakte, maar ook getriggerd. Ik wilde er meer van weten en er meer mee kunnen. Niet alleen de affectieve begeleiding had mijn aandacht, maar ook het veiligheidsaspect. Kunnen zwemmen stond niet gelijk met je veilig voelen in water, dat werd me wel duidelijk. Waarom voelde de één zich als een vis in het water en de ander zich angstig en gereserveerd? En had dit gevoel voor die mens, impact op hoe hij zich in het hier en nu voelde en gedroeg? Nam hij dit als het ware in het verborgene met zich mee gedurende zijn leven? En komt die angst voort uit onze eerste waterervaringen? Werd de basis van ons gevoelsleven al in de baarmoeder gelegd? Ja, dat weten we inmiddels (het was toen jaren tachtig van de vorige eeuw)… Maar kunnen in warm water sporen hiervan zichtbaar worden? 

Ik zocht verder….

In die tijd werd het babyzwemmen populair en leefde de idee dat een baby moeiteloos onder water kon. Dat fascineerde me. Hoe was dat mogelijk? Dit werd het startpunt van mijn zoektocht. Ik volgde veel van wat er op water-therapiegebied gebeurde, onder andere in Brussel En ik leerde veel…….over instinctieve bewegingen in water, over overlevingsreacties, over de begrensdheid van het water. Maar ook over de onbegrensdheid van water, het oceanische gevoel, met het risico om te vervloeien met het water en daarmee jezelf te verliezen. Over angst en vitaliteit in water, over hechten en ont-hechten, over geboorte en dood. Over de macht van water en over de geborgenheid van water. Heel veel baby’s en hun ouders heb ik in het water begeleid. Een van de ontdekkingen was dat het gemakkelijk onder water gaan van baby’s en zich kunnen redden echt niet voor elk kind gold. En dat daar redenen voor waren…..redenen die te maken hadden met de geboorte en zwangerschap. Onmiddellijk kwamen de cliënten vanuit de begintijd met hun moeite in water me weer voor de geest. Lag de oorzaak in hun vroege kindertijd? 

Ik zocht verder…. Wat ontdekte ik? En hoe paste dit binnen de haptonomie? 

Geleidelijk aan kwam alles bij elkaar… het instinctieve van het overleven….ons le-vensgevoel……de ontmoeting. Haptonomie! Tycho In volgend filmfragment(Alleen op het congres vertoond. Hier wel het toelichtende verhaal:) wil ik jullie een beeld van een jongetje tonen dat veel laat zien aan affectieve representatie, maar ook en daar zal ik jullie op wijzen aan instinctieve overle-vingsreacties. Ik heb voor dit fragment gekozen omdat het als het ware een blauw-druk is voor wat ik bij volwassenen tegen kom. En het geeft een indruk hoe ik hier-mee om ga. Het kindje Tycho kent een slechte start, met een zware zwangerschap en bevalling. Hij is ontroostbaar in zijn vele huilen. De ouders zijn wanhopig. De kinder-haptotherapeut verwijst hem daarom naar mij door. Jullie zien mij alleen met het jongetje. Normaal gaan ouders mee het water in, maar in dit geval was dit voor moeder te belastend. Zij zit aan de kant met de voeten in het water, dus dichtbij. Om vooral het beeld te laten spreken hebben we het geluid achterwege gelaten. Het is een kort fragment en ik vraag jullie te letten op: Hoe geïsoleerd en verdrietig het kindje in het begin is. Zijn nekvlucht. Hoe hij nog geen contact maakt met het water en mij en terug getrokken en verstild in beweging is. Hoe hij niet geland is bij mij.. 

…en dan de omslag…hoe hij reageert eerst al op hoe ik hem draag. Een dragen zoals we dat kennen, …basis ondersteund en naar hem doorvoelend. Hem wel zijn eigen ruimte latend, inclusief het water rondom hem,.…en dan op mijn bubbelen, een instinctieve reactie….hoe hij helderder wordt. Wakker! En dan kan reageren, want hij gaat voelen! Hij reageert op mijn stem en er ontstaat een subtiele beweeglijkheid, (let op zijn beentjes, die licht bewegen)…van freeze naar voelen Let aan het eind op de mondmotoriek….een begin van reflexmatig instinctief afsluiten, dit is een overlevingsreactie waarbij het kind zich beschermt voor het water, maar die, zoals ik al zei, er niet altijd is. Dan…. hoe hij landt in mijn handen en meer zichzelf is en meer ruimte om zich heen krijgt: present!

De winst van deze sessie was dat ik moeder een kindje in de armen kon geven dat contact maakte, waarop moeder kon verzachten en de affectieve relatie kon beginnen. 

Zoals gezegd; het voorbeeld van Tycho is een blauwdruk voor wat ik bij volwassenen zie en meemaak. Volwassenen komen bij mij met angst voor water, maar ook met een vorm van levensangst, waarvan ze niet goed weten waar die vandaan komt. Alsof ze niet goed voluit weten te leven. Binnen een combinatie van zekerheid biedend affectief contact en de veiligheid die instinctmatig reageren biedt, kunnen oude gevoelens zoals in de steek gelaten zijn, niet welkom zijn, beleefd en verwerkt worden. En kan deze mens bij zijn eigen vitale beweging en levensgevoel komen. En zo…van een zich durend afhankelijk voelen…. groeien naar autonomie in verbinding. 

Ik wil afronden met het volgende: Haptotherapie in water heeft voor mij een toegevoegde waarde omdat de gevoelsontwikkeling daar begint. (We komen er vandaan) Haptotherapie in water zo vorm gegeven, de laatste 15 jaar samen met Moniek van Slagmaat, kan mensen bij gevoelens brengen die voor het talige geheugen liggen. In het warme water kunnen deze belemmerende gevoelens beleefd en geheeld worden. Dank voor jullie aandacht!”